آشنایی با انواع تجهیزات لبنیاتی و کاربردهای آنها

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و صنعت لبنیات، تهیه و تولید محصولات لبنی با استفاده از تجهیزات پیشرفته انجام می گیرد. همانطور که میدانید تهیه لبنیات به صورت دستی نیازمند وقت و هزینه بسیار بالایی خواهد بود، این در حالی است که در اکثر کشورهای پیشرفته استفاده از ماشین آلات جایگزین نیروی انسانی شده است. آشنایی با انواع تجهیزات تهیه و تولید لبنیات و همین طور کاربرد آن ها برای تولید کنندگان محلی و صنعتی لبنیات بسیار پر اهمیت می باشد و به همین سبب در این مقاله به معرفی انواع تجهیزات لبنیاتی و کاربردهای آنها پرداخته شده است.

انواع تجهیزات لبنیاتی

برای تولید محصولات لبنی تجهیزات بسیاری استفاده می شود که بر اساس نیاز دارای گنجایش، جنس و قیمت متفاوتی هستند. امروزه برای استفاده آسان و کاربردی از تجهیزات لبنی، تولیدکنندگان سعی بر ساخت این تجهیزات در سایزهای مختلف داشته تا علاوه بر کاربرد صنعتی، کاربرد خانگی هم داشته باشند. با توجه به اهمیت جنس این محصولات، این دستگاها معمولا از استیل و آلومینیوم ساخته می شوند تا نه تنها از آسیب دیدگی و پوسیدگی آن ها جلوگیری شود، بلکه در اثر رطوبت دچار زنگ زدگی نیز نشوند. در اینجا به معرفی و توضیح تعدادی از تجهیزات محصولات لبنی می پردازیم.

شیر دوش:

شیردوش دستگاهی است که برای دوشیدن شیر دام مختلف، مورد استفاده قرار می گیرد. طرز کار این دستگاه به این صورت است که با اتصال لاینر دستگاه بر روی پستان دام و ایجاد خلاء، باعث مکش و شروع جریان شیر و انجام عمل شیردوشی می شود.

شیردوش ها دو نوع تک واحدی و دو واحدی دارند که شیردوش های دو واحدی را میتوان برای دو دام به صورت همزمان استفاده کرد، معمولا این دستگاه ها بر اساس نیاز، تک مخزنه و یا دو مخزنه هستند.

باید توجه داشت که برای هر دام از شیردوش مخصوص همان دام استفاده شود، به عنوان مثال دوشیدن شیر بز با استفاده از شیردوش گاو، باعث آسیب به پستان دام میشود.

مزایای استفاده از شیردوش :

 استفاده از شیردوش ها نه تنها موجب افزایش سرعت و دقت در شیردوشی می شود بلکه باعث کاهش آلودگی شیر نیز می گردد. به دلیل وصل خرچنگی به پستان و مخزن دارای درپوش، افتادن یونجه و آلودگی در شیر، عملا صفر می شود.

صدای کم این دستگاه مانع از استرس و وحشت دام شده و باعث افزایش میزان شیر تولیدی و کیفیت شیر نیز می شود.

انجام عمل شیردوشی با دست بسیار سخت و وقت گیر است، همچنین باعث ایجاد درد در دست و بازوان فرد میشود. عدم آموزش کافی هنگام دوشیدن شیر با دست، کاهش میزان شیر تولیدی ، ماندن شیر در پستان دام ، آسیب دیدن پستان دام و ابتلا به بیماری را در پی خواهد داشت، که استفاده از دستگاه های شیردوش مانع از این اتفاقات خواهد شد.

اگر واحد دامداری بزرگی دارید به شما پیشنهاد می شود به جای استخدام و آموزش تعداد زیادی نیروی انسانی، با خریدن این دستگاه نه تنها در وقت بلکه در هزینه های خود نیز صرفه جویی کنید. صرفه جویی و بالا بردن سرعت در دامپروری ها باعث بهبود عملکرد شده و راه را برای گسترش دامپروی هموار میکند.

مدیریت زمان به هنگام استفاده از دستگاه های شیردوش بسیار راحت تر خواهد بود، شما میتوانید هنگام نصب خرچنگی ها به پستان دام، به انجام کارهای دیگر دامداری بپردازید.

شستشوی راحت این دستگاه از دیگر مزایا آن می باشد، با قرار دادن خرچنگی های دستگاه درون یک سطل آب و روشن کردن آن، آب به درون لوله ها و مخزن انتقال پیدا کرده و تمامی قسمت های دستگاه را شستشو میدهد، پس از اتمام نظافت، مخزن را تخلیه و خشک کنید. انواع شیردوش گاو و گوسفندی را می توانید در این سایت مشاهده کنید.

معایب استفاده از شیر دوش :

خرید این دستگاه ها هزینه بر خواهد بود، آنها بسته به نوع کاربرد و مزایای آن، هزینه های متفاوتی خواهد داشت که این هزینه پس از مدتی جبران خواهد شد.

در برخی از دام های مسن به دلیل عدم سازگاری آن ها با دستگاه های شیردوش، استفاده از شیردوش برقی باعث کاهش شیر تولید شده توسط آن ها می شود. شستشوی دستگاه  نیازمند مصرف آب بیشتری می باشد، همینطور دستگاه شیردوش با استفاده از جریان برق کار کرده و نیازمند سیم کشی اصولی دامداری ها می باشند و در هنگام قطع برق، نمیتوان از آنها استفاده کرد، البته شیردوش های دستی برای مناطق بدون برق تولید شده اند.

کره گیر:

کره گیر دستگاهی است که با نیروی گریز از مرکز، چربی موجود در ماست را می گیرد، به این صورت که با هم زدن ماست، باعث شکسته شدن چربی و جدایی چربی از مایع می شود. در گذشته جدا کردن چربی از شیر و ماست توسط مشک ها و به صورت دستی انجام می شد اما امروزه کره گیرهای بزرگ صنعتی به روی کار آمده اند که در کارخانجات مورد استفاده قرار می گیرند.

البته با روی آوردن روز افزون مردم به سمت استفاده از مواد غذایی ارگانیک، استفاده از کره گیرهای خانگی روز به روز مورد توجه قرار گرفته است، بنابراین می توان با توجه به سایز مورد نیاز، آنها را خریداری نمود. کره گیرها نیز از فلز آلومینیوم و یا استیل ساخته شده اند تا نه تنها از زنگ زدن و پوسیدگی بدنه آن جلوگیری شود بلکه از ایجاد تغییر در طعم، رنگ و بوی ماست ، کره و دوغ نیز جلوگیری شود.

انواع کره گیر :

کره گیر ها به دو صورت بالا زن و پایین زن تولید می شوند که کاربرد آن ها، تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد. در کره گیرهای بالا زن، موتور دستگاه بر روی درب آن نصب شده است. انواع انها را می توانید در این صفحه مشاهده کنید.

کره گیرهای پایین زن همانطور که از اسم آن مشخص است دارای موتور در پایین مخزن می باشند و همزن مخصوص آن نیز در کف مخزن نصب شده است. استفاده از این کره گیرها بسیار آسان بوده البته برای حجم بالای ماست باید از سایز مناسب آن استفاده شود تا از فشار وارده بر موتور آن کاسته شود. 

در کره گیر ها نیروی محرکه موتور توسط تسمه به همزن منتقل می شود، برای عمل کرد بهتر همزن بهتر است از سلامت تسمه اطمینان حاصل کنید.

خامه گیر :

دستگاه خامه گیر برای گرفتن چربی شیر مورد استفاده قرار می گیرد، این دستگاه نیز مانند سایر تجهیزات لبنی از جنس آلومینیوم و یا استیل بوده و در سایزهای خانگی و صنعتی تولید می شود. 

در این دستگاه  ظرف های متعددی شبیه به کاسه تعبیه شده است که وظیفه شکستن چربی شیر را بر عهده دارند. این کاسه ها به وسیله پیچ هایی به یکدیگر متصل هستند که میتوان با تنظیم آن ها، میزان چربی خامه را تنظیم کرد، به این صورت که با محکم تر کردن پیچ ها، خامه چرب تری تولید می شود.

نحوه کارکرد دستگاه خامه گیر:

پس از ریختن شیر پر چرب به درون مخزن و روشن کردن دستگاه، شیر با سرعت بین کاسه ها جا به جا شده و چربی آن به اصطلاح می شکند، و تبدیل به خامه میشود.  دستگاه خامه گیر دارای دو دهانه است که دهانه کوچک تر محل خروج خامه و دهانه بزرگ محل خروج شیر کم چرب خواهد بود. جدا بودن دهانه خروج مجزا باعث می شود شیر و خامه با یکدیگر ترکیب نشوند.

شیر سرد کن :

همانطور که از نام این دستگاه مشخص است برای عمل خنک سازی و نگهداری شیر تولیدی مورد استفاده قرار می گیرد. شیر سرد کن یکی از مهمترین تجهیزات کارخانه های تولید لبنیات می باشد، این دستگاه پرکاربرد در سایزهای مختلف، برای مصارف صنعتی و کارخانجات بزرگ و فروشگاه های لبنیاتی تولید می شود.

 این دستگاه به صورت تک مخزن و یا دو مخزن تولید شده و دارای همزن مخصوص می باشد، کاربرد این همزن تازه نگه داشتن شیر و جلوگیری از دوفاز شدن شیر( جلوگیری از جدا شدن چربی از شیر) است. 

مزایا استفاده از شیر سرد کن :

معمولا اکثر دامپروری ها خارج از محدوده شهر و دور از کارخانجات ساخته می شوند به همین دلیل برای جلوگیری از فساد شیر نیاز است شیر تولیدی، پس از دوشیده شدن، سریعا تا دمای 4 درجه خنک شده و برای ارسال به کارخانجات آماده گردد. لازم به ذکر است در دمای 7 درجه باکتری های شیر به رشد خود ادامه داده و باعث فساد شیر می گردند.

مصرف برق این دستگاه ها بسیار پایین بوده و برای جلوگیری از تبادل دمایی و از دست رفتن برودت تولید شده، در میان لایه های بیرونی و داخلی بدنه این دستگاه، عایق حرارتی پلی یورتان استفاده شده که باعث کاهش مصرف انرژی می گردد.

بدنه این تجهیزات از استیل ساخته شده تا علاوه بر جلوگیری از زنگ زدگی، از تغییر طعم و بوی شیر نیز جلوگیری شود. از دستگاه شیرسردکن میتوان در ساخت بستنی نیز استفاده نمود.

معمولا دستگاه های دو مخزنه برای کارخانجات بزرگ و دستگاه تک مخزنه برای فروشگاه های لبنیاتی و فروش بستنی و یا دامپروری های کم محصول مورد استفاده قرار میگیرند. یکی از مزیت های دستگاه های دو مخزنه، نگهداری شیر دام های مختلف در هر مخزن و یا نگهداری دوغ و شیر به صورت همزمان می باشد.

اهمیت استفاده از شیر سرد کن در فروشگاههای لبنیاتی :

یخچال ها معمولا با سرعت کمی شیر را خنک کرده و در این فاصله امکان فساد شیر بسیار زیاد است، دستگاه های شیر سرد کن شیر را 20 برابر زودتر از یخچال خنک می کنند.  

 فرض کنید روزانه، میزان 100 لیتر شیر در فروشگاه های لبنیاتی، درون ظرف و در یخچال نگهداری می شود. پرسنل برای هر بار فروش و یا تبدیل شیر به ماست و … مجبور به خارج کردن ظرف از یخچال و برداشت مقداری از شیر می باشند، این کار نه تنها باعث هدر رفتن انرژی و وقت بسیاری می شود، بلکه افزایش دمای شیر و بالا بردن سرعت فساد آن را نیز به دنبال خواهد داشت. 

استفاده از دستگاه های شیر سرد کن، باعث ثابت ماندن دمای شیر تا 4 درجه می شود و دارای حرارت سنج و همینطور دارای شیر تخلیه برای تخلیه مقدار شیر مورد نیاز می باشد. این شیر سرد کن ها می توانند شیر را به مدت 4 روز سالم نگه دارند، البته توصیه میشود شیر را بیشتر از 72 ساعت نگهداری نکنید.

تفاوت دوغ سرد کن با شیر سرد کن :

در شیر سرد کن ها شما فقط میتوانید شیر یا دوغ را خنک کرده و نگهداری نمایید اما دوغ سرد کن نه تنها برای استفاده های خانگی نیز مناسب هستند بلکه برای تولید دوغ کف دار نیز استفاده می شوند. همزن تعبیه شده در این دستگاه باعث ایجاد کف بر روی دوغ شده و طعم بسیار خوبی به دوغ می دهد.

دوغ سرد کن ها در اندازه های متفاوت، مناسب برای مصارف خانگی، رستوران ها ، کافی شاپ ها و … ساخته می شوند و شما میتوانید متناسب با نیازتان آن ها را خریداری کنید. جنس این تجهیزات از استیل و آلومینیوم بوده و طعم و بوی دوغ را تغییر نمی دهند. شستشوی این دستگاه نیز مانند سایر دستگاه های لبنی بوده و با ریختن مقداری آب درون آن و روشن کردن دستگاه، شما شاهد شستشوی آسان آن خواهید بود.

کاربرد دستگاه های پخت شیر :

این دستگاه ها جایگزین پاتیل های شیر قدیمی شده و کار را بسیار آسان  کرده اند، دستگاه پخت شیر معایب استفاده از پاتیل های شیر را ندارند، در این پاتیل ها به دلیل حرارت دادن مستقیم به شیر،  چربی شیر به بدنه پاتیل می چسبید و باعث ته گرفتن شیر و هدر رفت آن می شد علاوه بر آن شستشوی پاتیل های شیر نیز سخت بود.

علت اهمیت دستگاه های پخت شیر، پختن شیر و از بین بردن عوامل بیماری زای آن است، این دستگاه  با بالا بردن حرارت شیر تا دمای جوش و پس از آن با خنک کردن شیر، شیر را پاستوریزه کرده و تمامی عوامل بیماری زا و باکتری های مضر شیر را از بین می برند.

نحوه کار دستگاه پخت شیر :

دستگاه پخت شیر، به صورت غیر مستقیم به شیر حرارت می دهد و با داشتن عایق دوجداره از هدر رفت گرما جلوگیری می کند. یکی از مزایای استفاده از این دستگاه، تنظیم کردن دستگاه بر روی دمای مورد نظر میباشد، پس از حرارت دادن دستگاه به شیر تا دمای مورد نظر،دمای شیر، با استفاده از آب شهری، به سرعت پایین آمده تا از فساد آن جلوگیری شود. این دستگاه قادر است حرارت شیر را تا 90 درجه افزایش دهد.

بر روی درب این دستگاه همزن تعبیه شده تا به هنگام پخت شیر، چربی شیر به دیواره های ظرف نچسبد و از ته گرفتن شیر نیز جلوگیری شود، شیر تخلیه تعبیه شده در این دستگاه نیز راه را برای تخلیه آسان شیر فراهم کرده است. این دستگاه دارای دماسنج بوده و بدنه آن از استیل ضد زنگ است تا از زنگ زدگی آن نیز جلوگیری شود. 

سایزهای مختلف این دستگاه استفاده آن را برای مصارف مختلف فراهم کرده است. در فروشگاه های لبنیاتی شیر را قبل از تبدیل به ماست و سایر محصولات لبنی با استفاده از این دستگاه حرارت می دهند.

شستشوی این دستگاه ها نیز نسبت به پاتیل ها بسیار آسان تر بوده و با ریختن مقداری آب در مخزن و روشن کردن موتور دستگاه، میتوان آن را به آسانی شستشو داد و  پس از شستشو از طریق شیر تخلیه، آب درون آن را تخلیه کرد.

جمع بندی:

هدف از ساخت انواع ماشین آلات، راحتی و آسایش انسان بوده و تجهیزات لبنی نیز تا حد زیادی در افزایش سرعت و دقت تولید محصولات لبنی، به انسان کمک شایانی کرده است. با گرایش مردم به سوی استفاده از محصولات لبنی ارگانیک و خانگی ، می توان با استفاده از این تجهیزات، تمامی محصولات لبنی مورد استفاده را در خانه و فروشگاه های لبنیات تولید کرد.