ترخیص کالا گمرک؛ روایتی نو از آینده تجارت ایران

ترخیص کالا از گمرک همیشه ذهن مخاطب را به سمت و سوی مراحل خشک و اداری ثبت سفارش، پرداخت حقوق ورودی و دریافت مجوز از سازمان های ذیربط می برد. اما واقعیت کمی تغییر می کند چون کشورمان در استانه ی یک تغییر ساختاری است به خاطر مقررات داخلی، تحول دیجیتال، تحریم، سیاست ارزی و جا به جایی قدرت های اقتصادی در جهان همه چیز دارد متحول می شود.

اگر دید عمومی داشته باشید متوجه می شوید که ترخیص کالا گمرک یعنی اینکه وارد کنند مدارک را تکمیل کرده و شرکت ترخیص کالا به نیابت او همه ی مراحل را درست پیش می برد. باید دید نوینی هم در این میان وجود دارد و آن این است که ترخیص کالا گمرک بیشتر یک فعالیت استراتژیک قلمداد می شود و به زبان ساده بخواهیم ببینیم اهداف مهم و خطیری همچون حفظ زنجیره ی تامین در برابر تهدیدات ارزی و ژئو پولتیک را در بر دارد و باید مراقب تغییرات لحظه ای گمرک هم بود.

ریسک حاکمیتی چه تاثیری در ترخیص کالا دارد ؟ 

«ریسک حاکمیتی» یک مفهوم کمتر پرداخته شده در حوزه ی ترخیص کالا گمرک می باشد. ریسک حاکمیتی به این معنی می باشد کع احتمال تغییر در مقررات دولتی که مستقیماً بر هزینه، زمان یا امکان ترخیص تاثیر بگذارد. در سال‌های اخیر، ریسک حاکمیتی برای واردکنندگان ایرانی بیشتر از ریسک تجاری شده است. به بیان دیگر، ریسک تغییر مقررات گمرکی و ارزی بیشتر از ریسک قیمت کالا یا هزینه حمل‌ونقل است. لذا شرکت‌ها به جای خرید یکباره کالا، وارد سیستم خرید مرحله‌ای، پیش‌ثبت سفارش، و قراردادهای مشروط شوند تا اثر تغییرات مقرراتی کاهش یابد.

عرصه ی ظهور هوش مصنوعی در سیستم گمرک 

درباره ترخیص کالا گمرک باید چشمی هم به نقش آینده هوش مصنوعی انداخت. گمرک های در هر گوشه ی دنیا به سمت استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی پیشرفته برای تشخیص خطرات، ردیابی کالا، و استانداردسازی اسناد حرکت کرده‌اند. در آینده نزدیک، ترخیص در ایران نیز از حالت سند­محور به حالت داده‌محور تغییر خواهد کرد. یعنی سیستم به جای تمرکز بر مدارک، از الگوریتم‌های داده‌ای برای تحلیل نوع، ارزش، منشا و مسیر کالا استفاده خواهد کرد.

ترخیص کالا گمرک و ژئوپلیتیک نوین 

وارد کننده های دغدغه های جدی و بزرگی نگران هستند که به تغییر نقش چین و روسیه در بازار جهانی ختم می شود. ایران یکی از مهم‌ترین مصرف‌کنندگان کالاهای چینی است و روابط مالی نزدیک‌تری با روسیه دارد. در صورت تشدید جنگ‌های تجاری یا تحریم‌های ثانویه علیه چین، مطمئناً هزینه حمل‌ونقل و بیمه به‌طور ناگهانی افزایش می‌یابد و فرآیند ترخیص کالا گمرک نه از جنبه قانونی، بلکه از جنبه مالی دشوارتر خواهد شد.

اثر خاموش تحریم های اقتصادی 

در مورد تحریمی که مستقیم اعلام نمی‌شود اما قابلیت نقل ‌و انتقال پول، بیمه باربری، یا اخذ استاندارد خارجی را محدود می ‌کند باید در نظر داشت که واردکننده باید علاوه ‌بر مراحل قانونی، از مسیرهای مالی جایگزین، تراکنش امن، و همکاری با کارگزاران منطقه‌ای بهره مند بشود.

چشم انداز ترخیص بدون کاغذ 

تمام نشانه‌ها حاکی از آن است که ترخیص کالا گمرک در ایران آینده‌ای کاملاً دیجیتال خواهد داشت؛ بدون کارت بازرگانی فیزیکی، بدون قبض انبار کاغذی، و بدون امضاهای دستی. گمرکات دنیا اکنون بالای ۸۰ درصد اسناد را دیجیتال کرده‌اند و ایران نیز در حال حرکت در همین مسیر است.

نتیجه گیری پایانی 

مطابق با نگاه سنتی می بینیم که ترخیص فقط خارج کردن کالا از گمرک نیست و دست های پشت پرده در این صنعت زیاد هستند. در گذشته ترخیص کالا تنها به مفهوم خروج کالا از گمرک تلقی می‌شد، اما امروز یک فرآیند اطلاعاتی، هوشمند، و ژئوپلیتیکی است. آینده این حوزه وابسته به فناوری‌هایی مثل هوش مصنوعی، بلاک‌چین و تحلیل ریسک حاکمیتی است و واردکنندگان حرفه‌ای باید از همین امروز آن را در استراتژی تأمین کالای خود بگنجانند.