باریجه؛ گیاهی با ارزش دارویی، صنعتی و زیستمحیطی
باریجه با نام علمی Ferula gummosa، یکی از گیاهان دارویی مهم و بومی ایران است که در نواحی کوهستانی و خشک کشور بهصورت طبیعی رشد میکند. این گیاه از خانواده چتریان است و بهعنوان منبعی غنی از ترکیبات مؤثره دارویی و صنعتی، جایگاه ویژهای در منابع طبیعی ایران دارد. باریجه گیاهی چندساله، بزرگجثه و دارای ساقهای توخالی است که میتواند تا دو متر رشد کند. گلهای زردرنگ آن در انتهای ساقهها به صورت چتری ظاهر میشوند و برگهای آن دارای بریدگیهای عمیق هستند.
اصلیترین فرآورده این گیاه، صمغی سفید مایل به زرد است که بهطور طبیعی از ریشه یا پایه ساقه خارج میشود و پس از تماس با هوا بهتدریج سفت میشود. این صمغ که با نام گالبانوم (Galbanum) نیز شناخته میشود، بویی تند، طعمی تلخ و خواص دارویی متعدد دارد. در طب سنتی، از باریجه بهعنوان دارویی برای درمان ناراحتیهای گوارشی، تسکین درد، بهبود عملکرد ریه و درمان بیماریهای عصبی استفاده میشود. همچنین خاصیت ضدالتهاب، ضدعفونیکننده، ضداسپاسم و تقویت سیستم ایمنی برای آن ذکر شده است.
امروزه نیز تحقیقات علمی مدرن، خواص دارویی باریجه را تأیید کردهاند. ترکیبات فعالی همچون ترپنوئیدها، رزینها، کومارینها و اسانسهای فرار موجود در صمغ باریجه، آن را به مادهای مفید در ساخت داروهای ضدالتهاب، آنتیاکسیدان و ضدسرطان تبدیل کردهاند. همچنین در صنایع عطرسازی، به دلیل رایحهی خاص و نافذ آن، از باریجه در تولید عطرهای ماندگار و گرانقیمت استفاده میشود.
جنبه اقتصادی این گیاه نیز حائز اهمیت است. ایران یکی از مهمترین تولیدکنندگان باریجه در جهان بهشمار میرود. صادرات صمغ باریجه میتواند ارزآوری قابل توجهی برای کشور به همراه داشته باشد. با این حال، برداشت بیرویه و غیراصولی از طبیعت، موجب کاهش منابع طبیعی آن شده است. در برخی مناطق، جمعیت باریجه به دلیل چرای بیرویه دام، آتشسوزیهای طبیعی، بهرهبرداری نامناسب و تغییرات اقلیمی در معرض خطر قرار گرفته است.
به همین دلیل، در سالهای اخیر تلاشهایی برای کشت و پرورش این گیاه در شرایط کنترلشده آغاز شده است. توسعه کشت باریجه میتواند علاوه بر حفاظت از منابع طبیعی، به اشتغالزایی در مناطق کوهستانی و توسعه اقتصاد محلی کمک کند. همچنین لازم است آموزش و آگاهیبخشی به بهرهبرداران محلی در زمینه روشهای صحیح برداشت صمغ، دورههای برداشت، و حفظ گیاه مادری در اولویت قرار گیرد.
از نظر زیستمحیطی، باریجه با ریشههای عمیق خود به تثبیت خاک در مناطق شیبدار و جلوگیری از فرسایش کمک میکند. وجود این گیاه در پوشش گیاهی مناطق کوهستانی، بخشی از تعادل بومسازگان (اکوسیستم) طبیعی را حفظ میکند. بنابراین حفاظت از آن نه تنها برای سلامت انسان بلکه برای سلامت طبیعت نیز حیاتی است.
در پایان، باریجه را میتوان گوهری ارزشمند از دل طبیعت ایران دانست که با مدیریت صحیح میتواند منبعی پایدار برای سلامت، اقتصاد و محیطزیست کشور باشد.
)
مشاهده نظرات بیشتر...