میلگرد بستر چه نقشی در هنگام زلزله دارد؟

وقتی زلزله رخ می‌دهد، بیشترین آسیب معمولا به دیوارهای آجری و غیر سازه‌ای وارد می‌شود، چون این دیوارها توان کافی برای تحمل نیروهای جانبی را ندارند. در چنین شرایطی، میلگرد بستر مانند یک المان تقویتی عمل کرده و با ایجاد پیوستگی بین رج‌های دیوار، مانع از ترک‌خوردگی و ریزش آن می‌شود. به زبان ساده، میلگرد بستر نیروهای جانبی ناشی از زلزله را جذب کرده و به سایر بخش‌های سازه منتقل می‌کند تا دیوارها در برابر لرزش مقاومت بیشتری داشته باشند.

بنابراین، استفاده از میلگرد بستر نه‌ تنها یک توصیه فنی بلکه یک الزام ایمنی در مناطق زلزله‌خیز محسوب می‌شود. در ادامه به نقل از وب سایت خانه بلوک توضیح می‌دهیم که این المان ساده چگونه می‌تواند نقش حیاتی در حفظ جان و مال ساکنین ایفا کند.

مقاوم‌سازی دیوارهای آجری در برابر زلزله

دیوارهای آجری به‌طور ذاتی در برابر نیروهای جانبی مثل زلزله مقاومت کافی ندارند و به‌سرعت دچار ترک یا ریزش می‌شوند. استفاده از میلگرد بستر یکی از مؤثرترین روش‌ها برای مقاوم‌سازی این نوع دیوارهاست. میلگرد بستر با اتصال رج‌های مختلف به هم، باعث می‌شود دیوار مانند یک شبکه یکپارچه عمل کند و در برابر تکان‌های شدید پایداری بیشتری داشته باشد. به این ترتیب، هم ایمنی ساختمان افزایش می‌یابد و هم از خسارت‌های سنگین ناشی از ریزش دیوار جلوگیری می‌شود.

عملکرد میلگرد بستر در زلزله

میلگرد بستر در زمان زلزله مانند یک شبکه مقاوم‌کننده عمل می‌کند. وقتی نیروهای جانبی ناشی از لرزش زمین به دیوار وارد می‌شوند، میلگرد بستر این نیروها را بین رج‌های مختلف پخش می‌کند و مانع از تمرکز فشار در یک نقطه می‌شود. این عملکرد باعث می‌شود دیوار به‌جای شکست ناگهانی، بتواند نیرو را به‌تدریج جذب و منتقل کند. در نتیجه، احتمال ترک‌خوردگی و ریزش دیوار به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند و ساختمان فرصت بیشتری برای حفظ پایداری خود خواهد داشت.

افزایش مقاومت جانبی دیوار

یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف دیوارهای آجری و بلوکی، مقاومت پایین آنها در برابر نیروهای جانبی مثل زلزله و باد است. میلگرد بستر با ایجاد پیوند بین رج‌های دیوار، این ضعف را جبران کرده و به‌طور قابل توجهی مقاومت جانبی دیوار را افزایش می‌دهد. وقتی دیوار در زمان زلزله تحت فشار افقی قرار می‌گیرد، میلگرد بستر مانع از کمانش یا شکست ناگهانی آن می‌شود و دیوار مانند یک صفحه مقاوم عمل می‌کند. همین ویژگی باعث می‌شود سازه در برابر لرزش‌ها پایداری بیشتری داشته باشد و خطر ریزش به حداقل برسد.

جلوگیری از ریزش دیوار در زلزله

ریزش ناگهانی دیوار یکی از خطرناک‌ترین اتفاقاتی است که هنگام زلزله می‌تواند جان ساکنان را تهدید کند. دیوارهای آجری یا بلوکی اگر بدون تقویت ساخته شوند، در برابر لرزش‌های شدید به‌راحتی فرو می‌ریزند. میلگرد بستر با متصل کردن لایه‌های دیوار به هم، مانند یک قفل عمل کرده و مانع از جدا شدن اجزا می‌شود. به این ترتیب حتی اگر ترک‌هایی روی سطح دیوار ایجاد شود، کل دیوار پایدار می‌ماند و ریزش ناگهانی رخ نمی‌دهد. همین ویژگی ساده می‌تواند تفاوت بزرگی میان یک دیوار آسیب‌دیده ولی ایمن و یک دیوار کاملا فرو ریخته ایجاد کند. قلاب میلگرد بستر گالوانیزه یکی از محصولاتی است که در این زمینه بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. 

کاهش ترک‌ خوردگی دیوار

یکی از نخستین نشانه‌های آسیب دیوار در زمان زلزله، ایجاد ترک‌های طولی و عرضی است. این ترک‌ها معمولاً از گوشه‌های بازشوها یا امتداد رج‌ها شروع شده و در نهایت می‌توانند منجر به ریزش دیوار شوند. استفاده از میلگرد بستر باعث می‌شود نیروهای ناشی از لرزش زمین به‌طور یکنواخت در کل سطح دیوار پخش شوند و تنش روی یک نقطه متمرکز نگردد. همین خاصیت از به‌وجود آمدن ترک‌های عمیق و خطرناک جلوگیری کرده و دوام دیوار را افزایش می‌دهد. به بیان ساده، میلگرد بستر مانند یک کمربند ایمنی عمل می‌کند که مانع از گسیختگی ناگهانی دیوار می‌شود.

یکپارچگی دیوار با میلگرد بستر

یکی از بزرگ‌ترین مزایای میلگرد بستر در زمان زلزله، ایجاد یکپارچگی و همبستگی بین اجزای دیوار است. در دیوارهایی که بدون تقویت ساخته می‌شوند، هر رج آجر یا بلوک تقریبا مستقل عمل می‌کند و در هنگام لرزش زمین، به‌راحتی از هم جدا می‌شوند. اما وقتی میلگرد بستر در رج‌های دیوار قرار می‌گیرد، همه بخش‌ها به هم متصل شده و مانند یک شبکه واحد عمل می‌کنند. این پیوستگی باعث می‌شود دیوار در برابر نیروهای افقی پایدار بماند، از شکست‌های موضعی جلوگیری شود و کل سطح دیوار به‌عنوان یک عنصر مقاوم وارد عمل گردد.

انتقال نیروهای جانبی به سازه

یکی از مهم‌ترین وظایف میلگرد بستر در زمان زلزله، کمک به انتقال درست نیروهای جانبی به اسکلت اصلی ساختمان است. دیوارهای غیرسازه‌ای به‌طور معمول توان تحمل بارهای افقی مثل لرزش‌های ناشی از زلزله یا فشار باد را ندارند و همین موضوع باعث ترک‌خوردگی یا حتی ریزش آنها می‌شود. میلگرد بستر با اتصال رج‌های دیوار به یکدیگر و ایجاد یک پیوند محکم با ملات، نیروهای واردشده را در سطح دیوار پخش کرده و سپس به اجزای باربر سازه مانند ستون‌ها و تیرها منتقل می‌کند. این فرآیند باعث می‌شود دیوار به جای اینکه نقطه‌ضعف سازه باشد، به یک المان پایدار و مکمل در برابر زلزله تبدیل شود.

الزامات آیین‌نامه در مناطق لرزه‌خیز

در مناطق زلزله‌خیز، اجرای میلگرد بستر تنها یک توصیه مهندسی نیست، بلکه یک الزام آیین‌نامه‌ای محسوب می‌شود. بر اساس مقررات ملی ساختمان و ضوابط نظام مهندسی، در دیوارهای غیرسازه‌ای و جداکننده باید میلگرد بستر در فواصل مشخص (معمولا هر ۴ تا ۵ رج و در مناطق با لرزش شدید حتی هر ۲ تا ۳ رج) نصب شود. همچنین آیین‌نامه تأکید می‌کند که میلگرد بستر باید کاملا در ملات پوشانده شود تا از تماس با رطوبت و زنگ‌زدگی محافظت گردد. علاوه بر این، در اطراف بازشوها، کنج‌ها و محل اتصال دیوارها، تراکم میلگرد باید بیشتر باشد تا تمرکز تنش کاهش یابد. رعایت این الزامات نه‌تنها ایمنی جانی ساکنان را تضمین می‌کند، بلکه شرط لازم برای تأیید پروژه توسط مهندس ناظر و دریافت پایان‌کار ساختمان نیز هست.

نتیجه گیری

میلگرد بستر یکی از ساده‌ترین اما مهم‌ترین راهکارها برای افزایش ایمنی و دوام دیوارهای آجری و بلوکی است. رعایت اصول اجرای آن ــ از جمله انتخاب نوع مناسب، توجه به ابعاد و مشخصات فنی، فاصله‌گذاری استاندارد و رعایت الزامات آیین‌نامه‌ای ــ باعث می‌شود دیوارها در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد مقاوم‌تر باشند. این المان با ایجاد یکپارچگی، کاهش ترک‌خوردگی، جلوگیری از ریزش ناگهانی و انتقال صحیح نیروها به اسکلت سازه نقش مهمی در تضمین پایداری ساختمان ایفا می‌کند.